De oude man

Het lag demonstratief uitgestald op tafel. Het kon niet missen, mijn oog viel er meteen op toen ik er langs liep. Ik was in de kringloop en neusde rond op de boekenafdeling. De naam Eva Braun flikkerde me tegemoet. Net toen ik op het punt stond het boek op te pakken draaide een oude man zich om, keek mij aan, wees naar het boek, en zei tegen mij: dat is 'de vrouw van'...
'Hitler', vulde ik aan.
Uit mijn ooghoeken zag ik een vrouw langslopen en ik voelde meer dan ik het zag hoe ze misprijzend naar het boek en ons keek.
'Ja', zei hij. 'Nou ja, de vrouw van, pas in de laatste minuten'. Hitler wilde helemaal niet trouwen. Pas op het laatst, met het pistool al in de hand, zijn ze nog even getrouwd'. Heeft hij eerst haar en toen zichzelf van kant gemaakt'.
'Ja zoiets. Hoe dat precies gegaan is weten we niet', antwoordde ik.
'Nee', zei hij, 'maar zo ongeveer zal het gegaan zijn'. Ik heb me er veel in verdiept. Heb er thuis heel wat over liggen'.
Hij pakte het boek op, staarde een tijdje naar het titelblad en bladerde er vluchtig in. Het was duidelijk dat hij nog meer wilde zeggen.
'Ik mocht hem wel', zei hij toen plotseling. Ik bewonderde hem in die tijd. Ik was nog jong. Hij keek op van het boek en keek me aan.
'Hitler?', vroeg ik verbaasd.
'Ja', zei hij.
'Dat geschreeuw van hem?', vroeg ik.
'Ja', zei hij. 'Niet dat met die armen, dat niet, dat vond ik maar niks'.
'En al die moordpartijen dan', vroeg ik.
'Ja, die waren verschrikkelijk', zei hij.
'Maar daar was hij toch verantwoordelijk voor?!, zei ik.
'Ja, hij en zijn kompanen', zei de man. 'Zonder al die bedrijven had hij niks kunnen beginnen'. 
'Ja, dat klopt', zei ik getroffen, terwijl onmiddellijk de rol van één van de vele bedrijven die op weerzinwekkende wijze profiteerden en bijdroegen aan Hitlers rol en positie - Siemens in Ravensbrück - in het vizier verscheen.
Hij kwam een beetje los en zei: 'Hitler had de zaak kunnen winnen als Rommel anders had gereageerd'.
Ik reageerde verbaasd.
Hij vroeg: 'je kent Rommel toch wel'. 
Ik knikte. 
'Die heeft in Normandië de zaak laten lopen, de Engelsen de kans gegeven om binnen te komen. Had hij dat niet gedaan dan had Hitler misschien wel gewonnen', zei hij met iets van spijt in zijn stem.
'Dan had het er nu heel anders uitgezien', zei ik.
'Ja, dan hadden wij hier nu niet gestaan', zei hij.
'Ik knikte nadenkend'. Ik vond het gesprek zo wel welletjes en aarzelde even of ik het gesprek abrupt zou beëindigen of niet, maar hakte meteen de knoop door. Ik groette hem en ging vol verbazing mijns weegs. De trap af en de deur uit, de zon tegemoet. Een ervaring rijker.

'Dat mij dit moet overkomen', schoot er steeds weer door me heen. Het lijkt wel een verhaal. Ik kan het zo opschrijven. Die man moest eens weten... 
hoezeer de Tweede Wereldoorlog mijn leven beïnvloed heeft. Mijn naoorlogse start - ik ben van de '49 lichting - en daarna. 
Ik realiseerde me dat ik juist door niets van mijn mening te laten blijken - alleen uit de vraagstelling en mijn verbazing kon hij iets afleiden - hem de ruimte had gegeven om zijn verhaal te doen.

Thuis gekomen zocht ik meteen op wikipedia Rommel op. Ik wist dat hij iets van generaal of zoiets was geweest maar veel meer dan dat wist ik niet. Na het lezen ervan wist ik iets meer, maar niet meer dan dat. Voor mij blijft het mysterieus geRommel in de kantlijn. Oordeel zelf  maar.

**